Językowa corrida

Jaką mianowicie formę przybiorą rzeczowniki od czasowników: wiedzieć, móc, woleć, wisieć, iść? Czy zgodnie z regułą słowotwórczą będą to formy: wiedzenie, możenie, wolenie, iście? W teorii tak, jednak w praktyce językowej takich form nie tworzymy, bo nasze potrzeby komunikacyjne zaspokajają inne wyrazy: wiedza, wola albo jakieś formy omowne. Dlaczego tak się dzieje? Trudno jednoznacznie orzec, jakie są powody utrwalania w zwyczaju językowym jednych form, a pomijania innych. Czasem jednak tych nieutrwalonych form brakuje, o czym świadczy choćby stary dowcip o policjancie (a może milicjancie), który kierowcy samochodu wlepił mandat za niemanie świateł.

Rzeczownikowej formy czasownika brakuje też naszej korespondentce. Czy od czasownika zasiąść da się utworzyć rzeczownik? W powszechnym zwyczaju językowym nie używamy tej formy, można więc powiedzieć, że taki wyraz nie istnieje. Potwierdzają to autorzy „Uniwersalnego słownika języka polskiego”, którzy nie notują rzeczownika od zasiąść, podają jednak formę rzeczownikową od czasownika zasiadać. We wspólnym haśle zasiąść i zasiadać zanotowany jest jedynie rzeczownik zasiadanie. Zatem ma rację korespondentka, twierdząc, że rzeczownikową formę od wyrażenia zasiąść na tronie trzeba ująć omownie: od chwili objęcia rządów, od wstąpienia na tron, od wyniesienia na tron albo osadzenia na tronie. Połączenia: od objęcia tronu słowniki nie notują. 

Wróćmy jeszcze do możliwości tworzenia formy rzeczownikowej od czasownika mieć. Czy z tym czasownikiem nie kojarzy się nam rzeczownik mienie? Taką możliwość sugeruje „Słownik języka polskiego”, tzw. warszawski, wydany w 1902 r., który mienie w znaczeniu ‘posiadanie, własność’ objaśnia jako nazwę czynności od czasownika mieć. Podobną etymologię podaje Aleksander Brückner w „Słowniku etymologicznym języka polskiego”, w którym w haśle mieć jest przytoczony rzeczownik mienie.

Współczesne słowniki nie podają rzeczownikowej formy od czasownika mieć, a rzeczownika mienie nie opisują jako pochodnego od mieć. Dawne związki między mieć i mienie już się chyba w naszej świadomości zatarły.

Faktycznie, jeśli skupimy się na budowie zdań przytoczonych przez pana Wojciecha, a zwłaszcza jeśli przeczytamy je głośno, to poczujemy, że spójnik „a” trochę nas uwiera. Wszystkie przykłady mają bowiem zaprzeczony pierwszy człon zdania złożonego, dlatego jako element przeciwstawny albo prostujący powinny w drugim członie wystąpić spójniki ale, lecz, tylko, trafniej oddające sens wypowiedzi. Tak stanowi reguła wzorcowej normy składniowej.

Nie trzeba nikogo przekonywać, że polszczyzna wzorcowa jest dziś w odwrocie, że w większości tekstów dominuje język potoczny. Także język prasy, zwłaszcza codziennej, jest zbudowany na regułach normy użytkowej, w której przewagę nad konstrukcjami wzorcowymi, zgodnymi z systemem języka, mają wyrażenia rozpowszechnione, ekonomiczne, wyraziste. Dlatego w potocznej polszczyźnie konstrukcje ze spójnikiem „a” są akceptowane.

Pan Wojciech słusznie zauważył, że w podobnie zbudowanych zdaniach książkowych spójnik „a” się nie pojawia. Nad tekstem książki pracuje kilka osób: autor, redaktor, korektor, którym zależy, by jej język był pod każdym względem poprawny i wzorcowy. Tekst prasowy ma inne zadanie: musi dotrzeć do jak największej liczby odbiorców o różnym stopniu sprawności językowej, dlatego autorzy częściej wybierają wyrażenia potoczne. A w języku potocznym dominują konstrukcje ze spójnikiem „a”, poprawne, choć niewyszukane.

O losach omawianego schematu składniowego tak pisze Mirosław Bańko w poradni językowej PWN: „Konstrukcje nie X, a Y nie mają najlepszej opinii. Dawniej krytykowano je bardzo surowo i posądzano o rosyjski rodowód, dziś słowniki poprawnej polszczyzny uznają je za dopuszczalne w tzw. normie potocznej. Lepiej więc, zwłaszcza w starannych wypowiedziach, posłużyć się konstrukcją alternatywną: nie X, ale Y albo nie X, lecz Y, albo nie X, tylko Y, albo na odwrót – Y, a nie X”.

Jeśli więc zależy nam na spójniku „a”, a jednocześnie chcemy pozostać w zgodzie z regułą normy wzorcowej, możemy odwrócić szyk zdania: Ratują go boskie ręce chirurga, a nie ręka Boga. Też będzie dobrze. 

O, i w tym właśnie tkwi tajemnica wszelkiej wiedzy: w zapale do nauki (również w chodzeniu na wykłady), a także w licznych wątpliwościach skłaniających do stawiania pytań i szukania odpowiedzi. Zaniepokoiło mnie jednak w komentarzu sformułowanie, że „do puryzmu językowego bardzo mi daleko”. Stawianie przecinków nie jest przejawem puryzmu, czyli przesadnej troski o czystość języka, tylko chęcią sprostania wymogom dobrego stylu. A podstawą dobrego stylu jest jasność zapewniająca zrozumienie tekstu. Można ją osiągnąć, poprawnie budując zdania, którym sens, oprócz właściwie dobranych słów, nadają także przecinki. Autorom tekstów pomoże nie tylko słownik interpunkcyjny, lecz także wrażliwe ucho. Dobrze zbudowane zdanie powinno brzmieć jak melodia, przecinki zaś to miejsca, w których – nucąc – łapiemy oddech.

Pytanie pana prawnika dotyczy rozpoczynających zdanie konkretnych wyrażeń, które mogą pełnić różne funkcje. Przysłówki dodatkowo, następnie wchodzą w związki składniowe z innymi wyrazami, dlatego nie wymagają oddzielania przecinkiem: Dodatkowo wziął na siebie rolę wykładowcy; Następnie każdą część dzielimy na mniejsze części. Nie wymaga tego także partykuła ponadto: Ponadto obciążony majątek był zdewastowany. Przecinkiem nie oddzielamy też sformułowania należy również, które można zastąpić wyrażeniem trzeba również albo wypada również: Należy również stwierdzić, że nastąpiła poprawa stanu zdrowia pacjenta. Także sformułowanie tym bardziej, stojące na początku zdania, nie wymaga oddzielenia przecinkiem: Tym bardziej trzeba zwrócić uwagę na rzetelność informacji.

Inaczej jest z partykułą co więcej, która nie wchodzi z innymi wyrazami w związki składniowe, podobnie jak wyrażenie mało tego, dlatego oddzielamy je od innych słów przecinkiem: Nie mam telewizora. Co więcej, nie mam też komputera. Wyrażenie co więcej jest stosowne w tekstach urzędowych, natomiast wyrażenie mało tego jest właściwe dla tekstów potocznych.

O łacińskim wyrażeniu in fine ‘na końcu, w końcowej części’ wypowiem się z ostrożnością, gdyż należy ono do profesjonalnych zwrotów prawniczych. W potocznych tekstach wyrażenie w końcu rozpoczynające zdanie nie wymaga przecinka.

Jak osiągnąć sprawność interpunkcyjną? Moja rada jest taka: głośno czytajmy napisane zdania i słuchajmy, czy dobrze brzmią. Jeśli coś w nich zgrzyta, coś w nich „nie gra”, to albo brakuje przecinków, albo jest ich za dużo. A ma być w sam raz. Ma grać!

Jednakże wpływy angielskie idą znacznie dalej i nie zawsze są tak oczywiste. Jest bowiem w nowym słownictwie sporo anglicyzmów ukrytych. Są to różnego typu kalki, czyli wyrazy, związki wyrazowe, znaczenia słów kopiujące budowę bądź sens wyrażeń angielskich. Na przykład popularyzujące się kalki frazeologiczne: białe kołnierzyki, szklany sufit, czerwony dywan, miękkie umiejętności, sztuczna inteligencja, dane wrażliwe, pierwsza dama, czarny piątek. Są i inne, nieco zmienione w stosunku do pierwowzoru: czynnik ludzki, zasoby ludzkie, wakacje podatkowe, inteligencja emocjonalna, katastrofa humanitarna, klasa średnia, kultura popularna, skazany na sukces, poprawny politycznie, przyjazny dla środowiska.

Angielskie pochodzenie mają bliskie nam określenia związane z terminologią komputerową: chmura, wirus, ciasteczka, mysz (myszka), okno, tapeta, skórka, strumień ‘przepływ danych’, aplikacja ‘program komputerowy’, ściągnąć ‘pobierać dane’, ćwierkać ‘przesyłać wiadomości na Twitterze’. Obce z pochodzenia są też sformułowania: dawać kopa ‘dodawać energii’, mapa drogowa ‘plan działania’, szybka piłka ‘szybka decyzja, szybka riposta’, przypudrować sobie nos ‘wciągać narkotyk’.

Nieco słabiej rozpoznajemy wpływ języka angielskiego w wyrazach, których często używamy, a które niepostrzeżenie zmieniają swój sens. Nominacja w tradycyjnym znaczeniu to ‘mianowanie, powołanie na stanowisko na ambasadora, dyrektora, profesora’ albo ‘akt administracyjny, pismo powołujące na stanowisko’. Pod wpływem angielszczyzny używamy tego słowa, gdy chcemy kogoś do czegoś wytypować, zgłosić do nagrody, wyróżnić, ale też i ukarać, jak się to dzieje w różnych programach reality show. Kalką angielską jest ulubione przez Polaków słówko dokładnie, używane zamiast właśnie, słusznie, rzeczywiście itp.

Czy taki intensywny wpływ angielszczyzny na język polski jest zjawiskiem negatywnym? Ja tu większych zagrożeń nie widzę. Wiele z tych słów to internacjonalizmy, słowa  międzynarodowe, ułatwiające porozumiewanie. Inne to cenne nabytki, wzbogacające rodzimy zasób słowny. A te, które są zbyteczne, wkrótce znikną z naszego słownika.

 Być może w sugestii, by z większą dowolnością traktować nazwiska kobiet, chodzi o tworzenie form odmężowskich, jak Borowiczowa, Zarębina i odojcowskich, jak Borowiczówna, Zarębianka. Faktycznie, żony i córki mogą dziś zadecydować, której formy będą używać. Od ich wyboru zależy, czy nazwisko będzie tylko nazwą osobową, czy też będzie dodatkowo wskazywać na relacje z mężczyzną, od którego je przyjmują. Cząstki -owa, -ina tworzą bowiem nazwiska żon, a cząstki -ówna, –anka nazwiska córek.

W przeszłości takie formy nazwisk były obowiązkowe, a zamężna kobieta mogła jednocześnie nosić dwa nazwiska, i odojcowskie, i odmężowskie, np. księżna Anna Kiszczanka Radziwiłłowa. Ponadto nazwiska kobiet zakończone na -ówna i -anka informowały nie tylko o tym, że ich właścicielka jest córką, lecz także o tym, że jest panną.   

Współcześnie kobiety nie chcą informować o swoim stanie cywilnym, zwłaszcza że możliwości polszczyzny są w tym względzie asymetryczne. Nie mamy w zasobie słowotwórczym współczesnego języka polskiego takiej cząstki wyrazowej, która przekazywałaby informację o stanie cywilnym mężczyzny, o tym, że jest mężem albo synem. Niegdyś byliśmy bogatsi o cząstkę –ic, -icz (-ewicz), tworzącą nazwy synów: starościc, królewicz, carewicz, i nazwiska synów: Sirakowic – syn Siraka. Dziś ta cząstka patronimiczna (odojcowska) jest już zupełnie – jak mówią językoznawcy – nieproduktywna.  

Zatem, nawiązując do wątpliwości mojego korespondenta, muszę stwierdzić, że rzeczywiście, w kwestii wyboru formy nazwisk kobiet istnieje pewna dowolność. Ale tylko do kobiety należy decyzja, jaką formą nazwiskową będzie się określać. I trzeba jej wybór uszanować.

Wszystkie porady dotyczące mówienia o innych osobach można ująć w jednym zaleceniu: w rozmowie z drugim człowiekiem kierujmy się empatią. Mimo to czasem pojawiają się wątpliwości, czy można użyć jakiegoś słowa, by nie urazić rozmówcy. Pytanie w tym duchu zadała mi moja studentka: Czy możemy osobie niewidzącej powiedzieć: do widzenia? Czy możemy osobie jeżdżącej na wózku powiedzieć: podejdź tu? 

Myślę, że w obu sytuacjach możemy tak powiedzieć, ponieważ sformułowania te są w pewnym sensie uniwersalne. Do widzenia to formuła sygnalizująca grzeczne zakończenie kontaktu. Używamy jej nie tylko w rozmowie bezpośredniej, twarzą w twarz, lecz także w rozmowie telefonicznej, w której się nie widzimy i być może nigdy nie zobaczymy, albo wychodząc z windy w jakimś biurze, z przypadkowego sklepu, z banku, z przedziału w pociągu. Znaczenie słowa: widzenie w formule: do widzenia już się w gruncie rzeczy zatarło, dlatego często niejako podwajamy sens i mówimy: Do widzenia, do zobaczenia. W tym zdublowanym zwrocie pierwszy człon: do widzenia jest konwencjonalną formułą grzecznościową, drugi: do zobaczenia jest bardziej dosłowny, sygnalizujący możliwość ponownego spotkania. Zatem – każdej osobie, bez względu na jej życiową sytuację możemy powiedzieć: do widzenia, tym bardziej że nie mamy innych neutralnych słów na pożegnanie.

Słowo podejść ma inny charakter, choć z formułą do widzenia łączy go możliwość użycia w wielu kontekstach i sytuacjach. W jego podstawowym znaczeniu jest uwypuklony element przemieszczania się; podejść to ‘posunąć się, pójść (iść) w jakimś kierunku, zbliżyć się do kogoś lub czegoś’. Mam znajomego, który zawsze mówi, że może do mnie po coś podejść, choć wiem, że jeździ samochodem. O statku też się mówi, że podchodzi do nabrzeża, o samolocie, że podchodzi do lądowania, o studentach, że podchodzą do egzaminu. Czasownik podejść przede wszystkim akcentuje zbliżanie się do celu, dlatego śmiało można go użyć w sytuacji, o której wyżej wspomniałam.

To dobrze, że ludzie zadają sobie pytania o stosowność słów. Stosowość, zwana inaczej taktem retorycznym, jest podstawową zasadą językowej fortunności. Obyśmy stawiali sobie więcej takich pytań.

Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele: nasza „dusza sarmacka”, skłonna do rubasznego humoru, do sprośnego żartu, do erotyczno-fizjologicznych dowcipów.  Nasze poczucie wolności, bo skoro jest wolność słowa, to możemy po swojemu wyrażać własne myśli i poglądy. Nasze  przekonanie, że „mocne” mówienie, swoboda językowa czynią z nas „równego gościa” i „przebojową babkę” (a raczej „laskę”). Nasza potrzeba rozładowania emocji, zwłaszcza agresji, gniewu, wściekłości, sądzimy bowiem, że słowa wulgarne wzmacniają argumenty, wyrażają poglądy, wymuszają posłuszeństwo. 

Gdy słów wulgarnych używają pojedynczy ludzie, to ważą one trochę mniej. Ot, myślimy sobie, ktoś się zdenerwował, ktoś zażartował, a ktoś inny jest po prostu językowym prymitywem i inaczej swoich myśli wyrazić nie umie. Gdy jednak wulgarne słowa wydobywają się z gardeł zbiorowości, to nabierają innej wagi. Przełamując kulturowe i obyczajowe tabu, dają wspólnocie poczucie siły, poczucie mocy. Wiedzą to ci, którzy chodzą na mecze piłki nożnej, podczas których walczą ze sobą nie tylko zawodnicy, ale i kibice obu drużyn. Słowa wulgarne są obecne w większości stadionowych okrzyków i przyśpiewek. A kiedy z tysiąca gardeł wyrywają się słowa zakazane, to – jak mówi młodzież – ciary idą…

Te stadionowe wulgaryzmy to nie tylko efekt prostackiej mowy, lecz także celowego działania. Zbiorowo wykrzykiwane inwektywy, choć są rażąco sprzeczne z normą społeczną zakazującą publicznego używania słów obraźliwych, to jednak łączą wspólnotę, a obrażanych izolują, wykluczają, stawiają poza społecznością. Pogróżki i przekleństwa pod adresem „wroga” dają poczucie bezkarności i siły.

Podobnie słowa wulgarne działają w innych masowych wydarzeniach: na marszach, manifestacjach, protestach. W zasadzie przyzwyczailiśmy się do wulgarności podczas marszów niepodległości, zdominowanych przez mężczyzn. Czas się chyba przyzwyczaić do mocnych słów padających z ust kobiet, mających wszak takie same prawa. Nie odbieram wulgarnych haseł na protestach kobiet jako przejawu prymitywnej mowy, postrzegam je raczej jako wyraz rozpaczy, gniewu i… mocy! Tak, słowa te dziwią, zaskakują, gorszą, ale budzą strach i dają siłę. Są potężne! Nie da się ich nie usłyszeć, nie da się ich zignorować!

Czy ja tu – zapytają Państwo – propaguję używanie wulgaryzmów? Absolutnie nie! Czy rozumiem przyczyny obecności mocnych słów i na stadionach, i na ulicznych protestach? Zdecydowanie tak! I chciałabym, żeby moi czytelnicy także to zrozumieli. 

Trochę bardziej skomplikowana jest gramatyka dwuczłonowych nazwisk mężczyzn, które są połączeniem właściwego nazwiska z dawnym przydomkiem, herbem szlacheckim, zawołaniem bojowym bądź pseudonimem. W tych nazwiskach regułom odmiany w zasadzie podlegają oba człony. Piszę „w zasadzie”, gdyż w normie wzorcowej zaleca się nieodmienianie nazwy herbu i zawołania bojowego. Przykładem nazwisk z takimi historycznymi elementami jest Korwin-Szymanowski i Pobóg-Malinowski. Wzorcowa postać dopełniacza to: Korwin-Szymanowskiego, Pobóg-Malinowskiego.

W praktyce jednak znacznie częściej odmianie podlegają oba człony z dwóch istotnych powodów. Pierwszy wynika z naturalnej potrzeby użycia form gramatycznych, odmienność słów jest bowiem istotą polszczyzny. Drugi powód ma związek z zanikaniem wiedzy historycznej, ponieważ współcześnie niewiele osób potrafi odróżnić herb od pseudonimu. Z tego powodu akceptowane są oba sposoby odmiany: Pobóg-Malinowskiego i Poboga-Malinowskiego, Pobóg-Malinowskiemu i Pobogowi-Malinowskiemu.

Z członem Korwin jesteśmy bardziej oswojeni z powodu aktywności politycznej pana Korwin-Mikkego. Gdybyśmy chcieli pozostać w zgodzie z normą wzorcową, to odmienialibyśmy tylko drugi człon nazwiska: Korwin-Mikkego, Korwin-Mikkemu. Jednak nazwisko Mikke, zakończone na –e, też jest trudne gramatycznie, więc norma polszczyzny akceptuje pozostawianie go w mianownikowej formie. Można zatem nie odmieniać żadnego członu, byleby nazwisku towarzyszył odmieniony jakiś inny rzeczownik: imię, stanowisko itp. Jednak dusza fleksyjna Polaka protestuje przeciwko takiemu gramatycznemu unieruchamianiu dwóch elementów nazwiska, więc w praktyce zwykle się mówi o Korwinie-Mikke albo – rzadziej – o Korwinie-Mikkem.

Gdy się pojawią wątpliwości, zawsze warto napisać do poradni językowej albo zajrzeć do słowników. Polecam Słownik nazw własnych Jana Grzeni wydany przez Wydawnictwo Naukowe PWN. 

Historia form gramatycznych nie ma dziś dla nas znaczenia, w odniesieniu do mężczyzn zadowala nas odmiana mieszana, rzeczownikowo-przymiotnikowa: sędzia, sędziego, sędziemu, sędziego, z sędzią, o sędzi (rzadziej: sędzim). W rodzaju żeńskim odmiana jest jeszcze łatwiejsza, bo nic się w niej nie miesza: M. (pani) sędzia, D. sędzi, C. sędzi, B. sędzię, N. sędzią, Msc. o sędzi. W liczbie mnogiej obu rodzajów rzeczowniki męskie różnią się od żeńskich tylko formą mianownika: panowie sędziowie,  panie sędzie, i dopełniacza: panów sędziów, pań sędzi.

 Ażeby wyraz sędzia komunikował także rodzaj gramatyczny, zaczęto stosować formę żeńską: sędzina, która jednak nie zyskała powszechnej aprobaty. Jednym kojarzyła się ze znaczeniem, jakie niosą wyrazy zakończone na –ina: gaździna, Zarębina, czyli żona gazdy, Zaręby. Inni uznawali tę formę za zbyt potoczną, niedopuszczalną w języku oficjalnym. 

Skąd się jednak wzięła nietypowa konstrukcja męsko-żeńska: pani sędziego, pani sędziemu, której użył wypowiadający sie prawnik? Być może język prawników konserwuje starsze formy wyrazowe. W latach trzydziestych XX wieku feminatywa, czyli żeńskie nazwy, uważano za rzecz naturalną. „Można się dziwić – pisał profesor Kazimierz Nitsch – że się nie przyjęła tak naturalna, zdawałoby się, doktorka, ale stało się (…). Słusznie jednak podkreśla się jej jedyność w nieodmienności: z panią doktor, ale z panią magistrem, panią referendarzem, mówię o pani prezesie, a nie o pani prezes, co by brzmiało wulgarnie”. Formy z panią ministrem faktycznie były w użyciu, o czym świadczy film „Pani minister tańczy” z 1937 r. ze słynnym zdaniem: Pani ministrowi puściło oczko w pończosze¸ dziś przyjmowanym humorystycznie.

Dylematy gramatyczne dotyczą też innych nazw odnoszących się do kobiet, na przykład formy liczby mnogiej: panie senatorzy, która może być echem dawnego zwyczaju językowego. Jeśli gdzieś jeszcze można się na takie formy natknąć, to tylko w odmianach bardziej sformalizowanych, na przykład w języku prawników. Ale i tam chyba nie są zbyt rozpowszechnione.

Dla wielu właścicieli nazwisk zakończonych na -eł, -oł, tożsamych z rzeczownikami pospolitymi, formy gramatyczne brzmią „fatalnie”. W takich bowiem nazwiskach jak Kozieł, Orzeł, Kocioł, nie zachodzą wymiany głoskowe charakterystyczne dla rzeczowników pospolitych, dlatego mówimy o Koziele, Orzele, Kociole. Formy tożsame z nazwami pospolitymi: o Koźle, Orle, Kotle, są dopuszczalne, jednak uchodzą za mniej staranne. Tylko w nazwiskach jednosylabowych nie ma takiej możliwości, trzeba więc mówić o panu Dąbie, Wążu, Mechu.

Czy te wszystkie formy nazwiskowe źle brzmią? W moim odczuciu absolutnie nie, pewnie dlatego, że ich często używam. I w tym właśnie tkwi cała tajemnica: nieużywane – są „dziwne”, „śmieszne”, „okropne”. Używane – tracą nacechowanie, stają się neutralne, nasze.

Myślę, że niechęć do poddawania nazwisk regułom gramatycznym tkwi głównie w niewiedzy albo w braku językowej wrażliwości. Można zrozumieć urzędnika, że w trosce o precyzję i jednoznaczność komunikatu rezygnuje z form gramatycznych nazwisk. Trudno jednak zrozumieć księdza, który w komunikatach do swoich wiernych nie odmienia ich nazwisk. Pisze o tym także komentator mojego felietonu: „W kościołach nastała wiele lat temu moda na nieodmienianie nazwisk. I kiedy ksiądz odczytuje intencję mszalną, to mówi: Modlić się będziemy za dusze świętej pamięci Antoniego Rygiel, Beaty Wesoła i wszystkich zmarłych z rodziny Piątek, Kowalski i Geblewicz. To jest tak powszechne, że dopuszczam nawet możliwość jakiegoś odgórnego nakazu, do którego księża muszą się stosować”.  

Nie sądzę, by istniała jakaś odgórna dyrektywa, myślę, że wielu księży spełnia po prostu życzenie swoich parafian. Mówił o tym także prof. Jan Miodek: „Ja się raz na kolędzie zapytałem księdza, dlaczego to tak wygląda w kościele. Proboszcz mi odpowiedział, że ludzie się obrażają, jak nazwiska są odmienione. No, ja tego pojąć nie mogę!”.

Ja też tego nie mogę pojąć, a wszystkim gramatycznym sceptykom dedykuję powtarzany od dawna aforyzm: „Jesteś właścicielem swojego nazwiska tylko w mianowniku, pozostałymi przypadkami rządzi gramatyka”.