prof. dr hab. Ewa Kołodziejek

Kilka słów o sobie

Witam Państwa na swojej stronie.

Jestem profesorką nauk humanistycznych, pracuję w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego.

Prowadzę wykłady i konwersatoria z lingwistyki kulturowej, z kultury języka polskiego, z ortografii i interpunkcji, z poprawnej polszczyzny w praktyce.

Jestem autorką trzech monografii naukowych:

Gwara środowiskowa marynarzy na tle subkultury marynarskiej (Szczecin 1994)
Człowiek i świat w języku subkultur (Szczecin 2005, wyd. II zmienione 2015)
Nowe, nowsze, najnowsze. O zmianach we współczesnej polszczyźnie (Szczecin 2019)

Jestem też wiceprzewodniczącą Rady Języka Polskiego, przewodniczącą Zespołu Retoryki i Komunikacji Publicznej RJP, członkinią Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Komisji Socjolingwistyki przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, przewodniczącą szczecińskiego oddziału Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego.

Istotnym obszarem mojej aktywności zawodowej jest popularyzacja wiedzy i edukacja językowa Polaków. Prowadzę szkolenia i warsztaty z poprawnej polszczyzny dla różnych grup zawodowych. Jestem też autorką felietonów prasowych z cyklu Językowa corrida zamieszczanych od 1991 r. w magazynie "Kuriera Szczecińskiego". Za działalność edukacyjną zostałam wyróżniona tytułem Szczecinianka Roku 2015.

Wymiernym efektem działalności popularyzatorskiej są zbiory felietonów poświęconych poprawnej polszczyźnie:

Językowa corrida. Jak mówić i pisać poprawnie. Poradnik dla całej rodziny (Szczecin 1995)
Językowa corrida 2, czyli walki z bykami ciąg dalszy (Szczecin 1999)
Licz się ze słowami... Językowa corrida 3 (Szczecin 2003)
Walczymy z bykami. Poradnik językowy PWN (Warszawa 2010, wydanie II zmienione 2023)
Potyczki z polszczyzną. Poradnik językowy PWN (Warszawa 2019)

W Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego prowadzę internetową poradnię językową - poradnia.jezykowa@usz.edu.pl. Świadectwem wieloletniej działalności poradni jest współautorska publikacja (z Marią Kabatą i Rafałem Sidorowiczem):

E-porady językowe (Szczecin 2009)

Od ponad 30 lat opiekuję się naukowym Kołem Młodych Językoznawców, w którym studenci rejestrują przeobrażenia współczesnej polszczyzny, zbierają nowe słownictwo, piszą referaty wygłaszane na ogólnopolskich konferencjach studenckich, uczestniczą w obozach naukowych w różnych regionach Polski. Pod moją redakcją ukazało się pięć Zeszytów Studenckich Prac Naukowych Koła Młodych Językoznawców. Osiągnięciem Koła jest wydawanie pierwszego na szczecińskiej polonistyce językoznawczego czasopisma studenckiego "Wyjątek".

Z myślą o swoich studentach napisałam podręcznik:

Poprawna polszczyzna w praktyce. Poradnik dla tych, którzy chcą dobrze mówić i pisać po polsku (Szczecin 1998, wyd. II poprawione 2002).

Doświadczenie zdobyte w wieloletniej działalności edukacyjnej, poradniczej i dydaktycznej wykorzystuję w praktyce, sporządzając różnego typu opinie i ekspertyzy językowe.

Ostatnie publikacje

Monografia

Praca czworga autorów jest próbą analizy ogromnej bazy danych zgromadzonej w latach 2016–2022 (zestawianie danych i analizy statystyczne wykonała Katarzyna Janus-Kwiatkowska), z myślą o wnioskach natury ogólnej. Książka bynajmniej nie pretenduje do całościowego opisu języka i kultury współczesnej młodzieży.

zobacz więcej

Poradnik językowy

W poradniku tym chcieliśmy uzmysłowić naszym odbiorcom, że język, którego używamy, tworzy świat, w jakim żyjemy, że patrzymy na rzeczywistość przez pryzmat słów, że wszystko, co wokół nas, jest opisane, nazwane.

zobacz więcej

Językowa corrida

Jak mówić i pisać poprawnie. Poradnik dla całej rodziny

Trudne nazwiska

Umiejętne stosowanie w tekście form gramatycznych nazwisk jest ważne, gdyż świadczy o naszej sprawności językowej. Jest też trudne, bo nazwiska odmieniają się według wielu wzorców fleksyjnych. Trzeba nie tylko dopasować nazwisko do wzorca, lecz także umieć je zgodnie z tym wzorcem odmienić. Stąd się bierze niechęć do odmiany nazwisk, której jednak absolutnie nie można ulegać! Wyobraźmy sobie, że nie odmienialibyśmy imion albo nazw miejscowości. Brzmiałoby to tak: Jadę z Piotr i Maria Nowak do Kołobrzeg odwiedzić Adam Kopeć. Nikt by tego przecież nie zaakceptował! Dlatego cieszą mnie pytania przysyłane do poradni językowej z prośbą o pomoc w odmianie.

Tym razem pytanie dotyczy dwóch typów nazwisk. Pierwszy typ to nazwiska tożsame rzeczownikami pospolitymi: Kozioł, Kocioł, Jarząb, Gołąb, Orzeł, a także Dąb, Wąż, Błąd, Dzień itp. Wątpliwość dotyczy oboczności (wymiany) głosek w temacie. Nazwiska Dąb, Wąż, Błąd, Dzień są jednosylabowe, więc niczego w nich nie wymieniamy, tylko dodajemy końcówki: Dąba, Wąża, Błąda, Dzienia, z Dąbem, Wążem, Błądem, Dzieniem. Natomiast w dwusylabowych nazwiskach zakończonych na -oł, -eł, -ąb, mamy dwie możliwości: możemy je potraktować wzorcowo albo potocznie. Jeśli traktujemy wzorcowo, to nie ruszamy niczego w temacie, tylko dodajemy końcówki fleksyjne: Kozioła, Kocioła, Jarząba, Gołąba, Orzeła, o Koziole, Kociole, Jarząbie, Gołąbie, Orzele. Jeśli traktujemy potocznie, to odmieniamy je tak jak rzeczowniki pospolite: Kozła, Kotła, Jarzębia, Gołębia, Orła, o Koźle, Kotle, Jarzębiu, Gołębiu, Orle. Decyzja o formie odmiany nazwiska należy jego do właściciela. Gdy właściciela nie znamy, a musimy nazwisko umieścić w jakimś tekście, wybieramy wzorcowe formy gramatyczne.